Merkezsiz finans DeFi nedir?

Güncelleme: 11 Mart 2022

Kripto para ve piyasa ile ilgili haberlerde merkezsiz finans ya da DeFi’yi çok sık duyar olduk. Peki, bu merkezsiz finans ya da DeFi nedir? DeFi, İngilizcesi “decentralized finance” ifadesinin bir kısaltması ve genellikle dijital varlık, kripto paralar, akıllı sözleşmeler ve Ethereum üzerinde kurulan merkezsiz uygulamalar (DApps) için kullanılıyor.

Daha açık söyleyecek olursak. Dünyada bildiğimiz bir finans sistemi var. Bu sistemin kullandığı ürünleri alıp blockchaine taşıdığımızda ortaya DeFi çıkıyor. Yani finansal ürünlerin, blockchain üzerinde ve akıllı sözleşmeler aracılığı ile kullanılması şekline deniliyor. Buradaki en büyük fark bu işin “merkezsiz” yapılması. Burada merkezi bir otorite yok, bankalar gibi aracılar yok ve bütün iş akıllı sözleşmeler aracılığı ile yürütülüyor. Yani tarafların etkileşimde bulunduğu akıllı sözleşmeler var.

Daha fazlası - Stake etmek ve staking nedir? PoS coin ve kripto paralar

DeFi nedir? Bir finans devrimi mi?

Kimilerine göre DeFi bir finans devrimi. Sosyal yaşamın her alanında devrimler yaşanıyor. Mesela, internetin çıkması ve gelişmesi ile basın sektörü bildiğimiz geleneksel medyadan, yeni medya türlerine dönüştü. Geleneksel basın da kendini buna adapte etme ihtiyacı duydu.

Finans sektöründe ise uzun süredir böyle bir devrim yaşanmadı. İşte, DeFi de bu devrimi sağlamak üzere yola çıktı, ancak henüz başlangıç aşamasında. Aracı, yani bankalar ve diğer finans kuruluşları olmayan bir finans türüdür DeFi. Bu aracıların gördüğü işlevleri ise akıllı sözleşmeler yapıyor. Bununla da birçok engel aşılıyor ve zaman tasarrufu sağlanıyor.

Blockchain ve kripto paraların ortaya çıkması ile geneneksel piyasalarda aradığını bulamayanlar bu sektöre yönelmeye başlamıştı. DeFi ise geleneksel finans sektöründen memnun olmayanlar için bir fırsat ve alternatif sunuyor.

DeFi ürünleri ve hizmetleri neler?

Bunları görmek için DeFi sektörü ile ilgili verileri sağlayan DeFi Pulse sitesine başvuralım. Sitede ilk dikkat çeken şey, DeFi’nin piyasa değeri ve diğer veriler. Ancak altta, DeFi’de hangi ürün çeşitleri olduğu, bunların hangi kuruluşlar tarafından sağlandığı, hangi blockchain platformu üzerine kurulduğu ve bunlar ilgili veriler var. İşte, Mart 2022 itibariyle DeFi piyasasının TOP 10 görünümü:

DeFi uygulamalarının çoğu Ethereum üzerinde çalışıyor. Ürün türlerini ise şu şekilde sıralayabiliriz.

• Ödünç verme ve borç alma (Lending)
• Merkezsiz borsalar (DEX)
• Türevler (Derivatives) 
• Ödemeler (Payments)
• Varlıklar (Assets)

Mesela, listedeki ilk üç sıradaki DeFi ürününe bakalım. Maker, ödünç alma ve borç verme hizmeti sunuyor. Compound da aynı şekilde. Synthetix ise bir türev ürünü.

DeFi’de ödünç verme ve borç alma nasıl çalışıyor?

Ödünç verme ve borç alma, adından da anlaşıldığı gibi bir kripto varlığı ödünç verme ya da borç kripto para alma şeklinde çalışıyor. Tabii her iki durumda da belirli faiz oranları uygulanıyor. Bunu bankaya faiz geliri elde etmek için para yatırmaya da benzetebilirsiniz. Ya da tam tersi, bankadan kredi çekiyormuşsunuz gibi burada borç kripto para alabilirsiniz.

Şöyle bir örnek verelim. Elinizde bir kripto varlık var ve aktif bir şekilde ticaret ve işlemlerde kullanmayacaksınız. O zaman DeFi üzerinden bunları ödünç vererek, belirli oranlarda gelir elde edebilirsiniz. Ya da tam tersi olabilir. Elinizde bir kripto varlık var; ancak başka bir kripto üzerinden işlemler yapmak istiyorsunuz. O zaman elinizdeki kriptoyu teminat olarak yatırıyor ve belirli miktarda diğer kripto paradan borç alarak işlemleri yapabiliyorsunuz. Böylece bu işlemlerden kazanç sağlayabilirsiniz. Ardından ise aldığınız borcu ödeyerek, yatırdığınız miktarı geri çekebilirsiniz.

Örnek olarak Compound.finance’e bakalım. Yukarıdaki listeden de gördüğünüz gibi burada bir dizi kriptonun ismi var. Ayrıca belirli bir kriptoyu ödünç verirken ve borç alırken uygulanan faiz oranları da görülüyor. Mesela, burada gelir elde etmek için Dai verirseniz yüzde 8 civarında yıllık faiz oranı (APR) uygulanıyor. Borç alırken ise daha yüksek bir orandan, yüzde 13 ile Dai borç alabiliyorsunuz. Tabii bu oranlar zaman zaman değişebilir.

Dapp University isimli Youtube içerik üreticisi, bu işlemleri uygulamalı olarak hazırladığı video üzerinden gösteriyor.

DeFi piyasasının değeri

DeFi Pulse’un verilerine göre, DeFi piyasasının toplam değeri şu an (Mart 2022) 75 milyar dolar civarında. 2020 başında 1 milyar dolara bile yaklaşması büyük bir coşkuyla karşılanmıştı. Piyasada hakimiyet yMaker’ın elinde. Ayrıca DeFi’de kilitli Ethereum (ETH) miktarı da 2021 sonunda 10 milyon ETH'ye ulaşarak zirve yapmıştı.